Gelir adaletsizliğinde Türkiye OECD lideri: 2022

Oxfam ve Development Finance International (DFI) tarafından hazırlanan 2022 Eşitsizliği Azaltma Taahhütleri Endeksi’ne (EAT Endeksi) bakılırsa, 2020’den bu yana devam eden pandemi boyunca hem zengin bununla beraber yoksul ülkelerde ekonomik eşitsizliklerde patlama yaşandı.

Pandeminin ilk 2 yılını kapsayan endeks, 161 ülkenin hükümetlerinin eşitsizliği azaltmaya yönelik politikalarını ve uygulamalarını detaylı bir biçimde incelendi. Bu sürede fakirlik seviyesi üstün dereceli düzeyde yükseldi ve işçiler on senelerdir görülmemiş hızda artan fiyatlarla başa çıkmaya çalıştı. Hükümetlerin büyük çoğunluğu bu süreçte sağlık, eğitim ve toplumsal koruma harcamalarının payını azalttı. Buna karşın endeksteki ülkelerin üçte ikisi asgari ücretleri pandemi süresince kaydedilen ekonomik gelişme oranında dahi artırmadı. Aynı dönemde elde edilen alışılmadık kârların ve katlanan servetlerin üstündeki vergi oranları ise aynı seviyede kaldı. 161 ülkenin 143’ü en varlıklı vatandaşlarının ödediği vergi oranları aynı seviyede kaldı.

Bu süreçte küresel ekonomik seviye de gelişmekte olan ülkelerin aleyhine işledi. IMF’nin borçları ve bütçe açıklarını kapatmak için yeni kemer sıkma politikalarında ısrar eden olması nedeniyle fakir ülkelerdeki ekonomik eşitsizlikler ve zaruret daha da katlandı.

***

Asgari ücrette gerileme 

Endekste Türkiye’ye ilişik çarpıcı veriler yer aldı. En varlıklı yüzde 1’lik kesimin toplam servetin yüzde 41’ine haiz olduğu ve servet dağılımının en adaletsiz 3 ülkeden önde gelen Türkiye ile ilgili ise endekste çarpıcı veriler yer aldı. İşte o verilerden bir bölümü;

•Türkiye endeksin genel listesinde 161 ülke içinde 74. Sırada. OECD ülkeleri içinde ise son sırada yer aldı.

•Son iki yılda Kurumlar ve gelir vergisi oranları arttığı biçimde bu vergilerin öğrenim oranları sırayla yüzde 17 ve yüzde 16’da kaldı. Bu nedenle Türkiye “Vergi adaletine yönelik adımlara ilişkin kategoride” 161 ülke arasında 114’üncü sırada yer aldı.

•Pandemi boyunca sıhhat ve sosyal koruma alanında adımlar atıldı. Sosyal masraflar kategorisinde Türkiye hala OECD ülkeleri içinde en alt sıralarda.

•Türkiye sendikal haklar açısından sıralamada en sondaki 10 ülke arasında.

•Asgari ücretin kişi başı gayrisafi yurt içi hasılaya payı son 2 yılda yüzde 60’tan yüzde 50’ye düştü. Bu ciddi bir gerileme sayıldı.

Endeksin hazırlayıcısı iki kuruluşun direktörleri şu görüşleri paylaştı; DFI’nin Direktörü Matthew Martin, “Eşitsizlik bir siyasi tercih meselesi. Hükümetler artık zenginlere öncelik vermeyi bırakıp yoksul insanları düşünmeli. Gelişmekte olan ülkeler sıhhat için harcadıkları her bir dolar karşılığında, varlıklı kredi kuruluşlarına 4 dolar tutarında borç ödüyor. Bu ülkelerdeki eşitsizliği azaltmanın tek yolu borçların mühim bir kısmının silinmesi ve zenginlerin ödedikleri vergilerin oranının artırılması” dedi. Oxfam’ın Direktörü Gabriela Butcher “Bizim endeksimiz gösteriyor ki hükümetlerin çoğunluğu Covid-19 sebebiyle körüklenen eşitsizliklerle mücadele için lüzumlu adımları atmadı” dedi.

Pandeminin ilk iki yılında ülkelerdeki bazı değişiklikler de endekste yer aldı;

FİLİSTİN: Sosyal harcamaların bütçedeki payını yüzde 37’den yüzde 47’ye yükseltti.

BARBADOS: Kadın işçilerin haklarını iyileştirmek için bir takım yasayı hayata geçirdi.

MALDİVLER: İlk defa bir milli asgari ücret seviyesi belirledi.

FRANSA: Kurumlar vergisi oranını düşürdüğü ve 2019’da servet vergisini kaldırdığı için endeksteki sıralamada 10 basamak düştü.

ÜRDÜN: Sağlık harcamalarının bütçedeki payını pandemiye rağmen beşte bir oranında azalttı.

NİJERYA: Asgari ücret tutarını pandeminin başından bu yana değiştirmedi. ABD ise federal asgari ücret düzeyini 2009’dan bu yana artırmadı.